Μια από τις πιο συνήθεις ερωτήσεις που δέχομαι είναι κατά πόσο τα συστατικά από τα προϊόντα περιποίησης μπορούν να εισέλθουν στο αίμα μας. Η απάντηση είναι, εξαρτάται. Ορισμένες ναι, ορισμένες όχι. Το πιο γνωστό φαινόμενο είναι στις ενώσεις στα αντηλιακά, όπου έχουμε δει ότι μερικές από αυτές έχουν εμφανιστεί στην κυκλοφορία του αίματος.
Το ίδιο έχει ειπωθεί και για ξενοοιστρογονικές ενώσεις που φαίνεται να διαταράσσουν τις ορμόνες μας και έχουν βρεθεί στα ωοθυλάκια των ωοθηκών και στον ομφάλιο λώρο των νεογνών. Αυτές τις ενώσεις δεν μπορείς να τις αποφύγεις στο 100% αλλά μπορείς να μειώσεις την έκθεση σου μέσα από τα προϊόντα περιποίησης της επιδερμίδας σου.
Τι είναι τα ξενο οιστρογόνα;
Τα ξενο οιστρογόνα είναι μια ομάδα χημικών ουσιών που διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα που μιμούνται τη φυσική ορμόνη του σώματός μας, τα οιστρογόνα. Η έκθεση σε αυτές τις χημικές ουσίες που διαταράσσουν το ενδοκρινικό σύστημα στην πραγματικότητα αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο αποδίδουν οι φυσικές ορμόνες μας. Η μεγαλύτερη έκθεση μας είναι μέσω της τροφής (δια στόματος), μέσω εισπνοής και επαφής από έκθεση σε καθαριστικά, πλαστικά, χώρο εργασίας αλλά και προϊόντα περιποίησης. Τα κλινικά δεδομένα των επιπτώσεων της έκθεσης σε ενδοκρινικούς διατάρακτες είναι μέχρι τώρα περιορισμένα, αλλά μεγάλες έρευνες σε ζώα έχουν δείξει ότι μπορεί να προκαλέσουν:
• Ζητήματα αναπαραγωγικής γυναικείας υγείας, συμπεριλαμβανομένης της πρώιμης έναρξης της εφηβείας και εμμηνόρροιας, προβλήματα γονιμότητας και πρώιμη εμμηνόπαυση.
• Αύξηση στους καρκίνους του μαστού, των ωοθηκών και του προστάτη.
• Αύξηση στα ανοσολογικά και αυτοάνοσα νοσήματα, καθώς και σε ορισμένες νευρολογικές παθήσεις.
• Μείωση της ανδρικής γονιμότητας.
Απορροφάται ότι βάζεις στο δέρμα σου; Ναι, και Όχι. Εξαρτάται.
Το δέρμα σου αποτελείται από τρία στρώματα:
- Επιδερμίδα, ως αδιάβροχο φράγμα. Εκεί βρίσκεται και το stratum corneum, το οποίο σχηματίζει ένα φράγμα που εμποδίζει ξένα σώματα και μικρόβια και προστατεύει το σώμα από την αφυδάτωση.
- Το χόριο, η βασική στιβάδα του δέρματος, κάτω από την επιδερμίδα όπου βρίσκονται η ελαστίνη, το κολλαγόνο, ο συνδετικός ιστός, τα αιμοφόρα αγγεία, οι θύλακες των τριχών και οι ιδρωτοποιοί αδένες.
- Το κάτω στρώμα του δέρματος ονομάζεται υποδερμίδα, το εσώτερο στρώμα του δέρματος που περιλαμβάνει λίπος και συνδετικό ιστό.
Τα περισσότερα προϊόντα περιποίησης δρουν στην επιφάνεια του δέρματος. Αυτό εξαρτάται από το συστατικό και τη μοριακή του δομή. Ορισμένα συστατικά μένουν και δρουν στην επιφάνεια, άλλα διεισδύουν στην επιδερμίδα.
- Η βιταμίνη C, η βιταμίνη Ε και το υαλουρονικό οξύ μπορούν εύκολα να διεισδύσουν στην επιδερμίδα καθώς έχουν μικρότερες μοριακές δομές.
Ορισμένα συστατικά σε αντηλιακά έχει βρεθεί (2021 & 2023) ότι απορροφούνται απευθείας στην κυκλοφορία του αίματος. Παρομοίως και ξένο οιστρογονικές ενώσεις όπως τα parabens και οι φθαλικές ενώσεις που μιμούνται τις ορμόνες και κατανέμονται σε όλο το σώμα. Eur J Lipid Sci Technol. 2016;118(7):1093-1103. doi:10.1002/ejlt.201500373; Mater Sci Eng C Mater Biol Appl. 2020;110:110639. doi:10.1016/j.msec.2020.110639
Οι πιο κοινές ξενο οιστρογονικές ενώσεις σε προϊόντα περιποίησης;
- Parabens (methylparaben, ethylparaben, propylparaben και butylparaben , συνήθως χρησιμοποιούνται ως συντηρητικά): συναντώνται σε σαμπουάν, αρώματα, αφρόλουτρα, καλλυντικά, οδοντόκρεμες, και άλλα προϊόντα προσωπικής περιποίησης. Πολλά parabens κρύβονται στα συνθετικά αρώματα (fragrance ή perfume).
- Τασιενεργά (surfactants): ενώσεις που συναντώνται σε προϊόντα καθαρισμού. Συνήθως επισημαίνεται ως sulphate (θειικό). Οτιδήποτε παράγει αφρό περιέχει επιφανειοδραστικές ουσίες. Λειτουργούν αφαιρώντας το λάδι π.χ. λιπαρότητα του δέρματος. The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology, Volume 127, Issues 1–2, October 2011, Pages 44-50, ISSN 0960-0760; Toxicology, vol. 232, pp 248-56, 2007.
Tι επιτρέπει η Ε.Ε;
Η νομοθεσία της ΕΕ (2011) επιτρέπει τη χρήση parabens σε καλλυντικά. Η μέγιστη συνολική επιτρεπόμενη συγκέντρωση σε τέτοια προϊόντα είναι 8 γρ/κιλό καλλυντικού προϊόντος, όχι υψηλότερο συγκέντρωσης άνω των 4 g/kg. Αυτό το όριο θεωρείται ασφαλές για το methylparaben και ethylparaben. Για το propyl- και butyl paraben η Επιστημονική Επιτροπή Καταναλωτή συνιστά τη μείωση του ορίου σε μέγιστη συνολική συγκέντρωση 1,9 g/kg parabens. Για τα άλλα parabens, δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για να οριστεί ένα ασφαλές όριο. Το 2011, η κυβέρνηση της Δανίας αποφάσισε να απαγορεύσει τη χρήση κάποιων parabens σε προϊόντα προσωπικής φροντίδας για παιδιά έως τριών ετών (https://ec.europa.eu/health/scientific_committees/docs/citizens_parabens_en.pdf). Μια μελέτη του 2004 στο Ηνωμένο Βασίλειο ανίχνευσε ίχνη πέντε διαφορετικών τύπων parabens στους όγκους του καρκίνου του μαστού 19 στις 20 γυναίκες που μελετήθηκαν.Αυτή η μικρή μελέτη δεν αποδεικνύει αιτιολογική σχέση μεταξύ των parabens και του καρκίνου του μαστού, αλλά είναι σημαντική επειδή ανίχνευσε την παρουσία άθικτων parabens – αναλλοίωτων από τον μεταβολισμό του σώματος – που αποτελεί ένδειξη της ικανότητας των χημικών ουσιών να διεισδύουν στο δέρμα και να παραμένουν στον ιστό του στήθους. Ενώ όλοι μας θα πρέπει να προσέχουμε την έκθεση μας , για συγκεκριμένες ομάδες είναι ακόμα πιο σημαντικό:
- Εγκύους
- Αν προσπαθούμε για παιδί (άνδρες και γυναίκες)
- Αν αντιμετωπίζουμε ορμονικές ανισορροπίες, όπως διαταραχές στο κύκλο, PMS, PMDD
- Πάσχεις από PCOS, ενδομητρίωση, αδενομύωση
- Ανάρρωση από οποιονδήποτε ορμονοευαίσθητο καρκίνο όπως ο καρκίνος του μαστού.
- Και πολύ πιθανόν άτομα με ατοπική δερματίτιδα (λόγω ευαισθησίας δέρματος)
Η επίδραση της χρόνιας έκθεσης σε τέτοιες ενώσεις από τα καλλυντικά στη μακροπρόθεσμη υγεία δεν είναι πολύ σαφής.
Έκτος αυτών των ενώσεων, τι άλλο εγώ αποφεύγω;
Προϊόντα σε πλαστικές συσκευασίες (πολύ δύσκολο και δεν το αποφεύγω πάντα αν μου αρέσει κάποιο προϊόν)
- Sodium lauryl sulfate (SLS), *
- Diethanolamine (DEA)
- Cocamide, Linoleamide, Myristamide, Stearamide MEA
- TEA-Lauryl Sulfate
- Triethanolamine
- Methylisothiazolinone (MIT or MI) και ενώσεις με -isothiazolinones
* Κοινές ερεθιστικές ενώσεις (όχι ξένο οιστρογονικές), ειδικά σε άτομα με ατοπική δερματίτιδα ή ευαίσθητο δέρμα, ανάλογα και τη σκληρότητα του νερού (PMID: 28927888) (PMID: 10789849) (Cutis. 2019 August;104(02):94-96)